سفته بازی چه دلایلی دارد و چه اثراتی بر جهش تولید می گذارد؟

سفته بازی

با دنبال کردن اخبار، به خصوص اخبار مربوط به بازارهای سرمایه و بازار بورس، حتماً کلماتی مانند سفته بازی، دلالی، سوداگری و حتی قاچاق، بسیار به گوش شما خورده است. سفته بازی واژه ای است که به طور معمول در بین مردم به عنوان یک کلمه با بار منفی رواج پیدا کرده است. حتی ممکن است در بعضی از تحلیل ها سفته بازها به عنوان تروریست های اقتصادی و عمل سفته بازی نیز از بدترین قاچاق ها به حساب آیند.

البته ناگفته نماند که این نوع تحلیل ها خیلی هم اغراق آمیز و دور از واقعیت نخواهند بود. اگر در هر بازار سرمایه گذاری، سفته بازی به صورت خیلی گسترده رایج شود و سفته بازها فقط اشخاص خاص با دارایی ها و امتیازهای خاص باشند، آن بازار از نظر سلامت لطمه ای بزرگ خواهد خورد. پس می توان گفت سفته بازی در واقع یک نوع آفت برای بازارهای مالی به حساب می آید.

متأسفانه اخیراً این عمل فرصت طلبانه و منفی در بازارهای مالی کشور ما به خصوص بازار سرمایه گذاری و بورس هم رواج پیدا کرده است. ضررها و لطمه های این نوع فعالیت ها آن قدری است که می تواند در اوضاع اقتصادی و روند تولید و پیشرفت کشور نیز اختلالاتی گاه جبران ناپذیر، وارد کند.

به چه عملی سفته بازی می گویند؟

سفته بازی یا همان speculation، وارد شدن به تعاملات مالی پرریسک به منظور سود بردن از نوسانات ارزش یک کالا یا خدمت، نامی‌ده می شود. درواقع وقتی در یک معامله مالی، ریسکی بالا برای از دست دادن مبلغ سرمایه گذاری شده اولیه وجود دارد و همچنین اینطور انتظار می رود که سود بالایی هم به دست آید، این معامله نمونه ای روشن از سفته بازی است.

این معاملات از آنجایی پرریسک محسوب می شوند که احتمال ضرر و زیان در آن ها خیلی بیشتر از احتمال دستیابی به سود است. گاهاً پیش می آید که افراد نمی توانند بین سرمایه گذاری و سفته بازی تمایزی قائل شوند. تفاوت بین این دو عمل به عواملی مختلف از جمله ماهیت دارایی، طول دوره نگهداری و... بستگی دارد.

برای مثال تصور کنید شخصی خانه ای خریده است و سالیان بعد آن را با قیمتی گران تر می فروشد. خب این شخص در واقع سرمایه گذاری کرده است. در مقابل شخصی را در نظر بگیرید که چندین خانه را به دلایلی چون نیاز مالی مالک، ارزان خریداری کرده است و چندی بعد آن ها را با قیمتی بالاتر می فروشد. این عمل دیگر سرمایه گذاری نیست بلکه سفته بازی است.

برای روشن تر شدن مطلب می‎توان گفت که سرمایه گذار معمولاً در معاملاتی شرکت می کند که خیلی ریسک در آن ها نباشد و محتاطانه عمل می کند، اما سفته بازی دقیقاً شرکت در معاملات پر سود تعریف می شود. بعدتر مفصل در مورد وجه تمایز فعالیت های سرمایه گذاری و سفته بازی صحبت خواهیم کرد. (1)

سفته باز کیست؟

سفته باز را می توان فردی دانست که قرارداد یا اوراقی که ارزش آن به کالا، شمش و یا ارز اصلی وابسته است و هیچ گونه ارزش مستقلی ندارد، با ریسکی بالاتر از حد معمول و برای بدست آوردن سودی فراتر از انتظار، معامله می کند. درواقع سفته باز کسی است که ریسک هایی بالا را به منظور دستیابی به سودهایی بالاتر می پذیرد.

در تعریفی دیگر می توان گفت سرمایه گذاری که سرمایه گذاری های اهرمی مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله را انجام دهد، سفته باز نامی‌ده می شود. این افراد تلاش می کنند تا در بخش های بی ثبات بازار، قیمت ها را پیش بینی کنند و بر این عقیده هستند که از این طریق سودهای بالایی را کسب خواهند کرد، حتی اگر شاخص های بازار چیزی خلاف آن را نشان دهد. از این رو می توان سفته بازان را به دو گروه تقسیم بندی کرد.

گروه اول افرادی تحلیل گر و معامله گر هستند که روی یک سهم تمرکز می کنند. و اما گروه دوم در سهمی خاص با استفاده از پول تحلیل گران فعالیت کرده و هدف آن ها به دست آوردن سود به صورت زیرکانه است.

در نظر داشته باشید که فعالیت سفته بازان نسبت به سرمایه گذاران در چارچوب زمانی کوتاهتری صورت می گیرد. با توجه به تعاریفی که انجام شد می توان اینطور تصور کرد که شاید هر فعالیتی که استراتژی های سرمایه گذاری را هدایت کند می تواند یک فعالیت سفته بازی باشد.

اما حقیقت این است که اینظور نیست. اگر از آن فعالیت بازار حمایت کند و آسیب نبیند، به هیچ وجه آن فعالیت سفته بازی در نظر گرفته نمی شود. سفته بازان همیشه قراردادهای آتی یا اختیار معامله را بیش از سهام رایج خریداری می کنند. البته در انتها گفتن این نکته خالی از اهمیت نیست که بدانید هر کسی هم به راحتی نمی تواند سفته بازی کند.

در چند روز متوالی که سفته بازان سهام را مثبت می کنند، بلاخره عده ای دیگر از سرمایه گذاران نیز با آن‌ها سهام را می خرند و بعد از چند روز وقتی مشاهده کنند که در سود هستند اقدام به فروش سهم شان خواهند کرد. حال اگر این فروش زودتر از فروش سهام توسط سفته باز اتفاق بیفتد، آن‌ها با کاهش سود مواجه می شوند. (1) و (2)

سرمایه گذار و سفته باز، متفاوت یا مشابه؟

پیشتر توضیحاتی اجمالی در رابطه با تفاوت هایی که بین سرمایه گذار و سفته باز است دادیم، اما اینجا بیشتر به این موضوع می پردازیم. زیرا این دو مفهوم شباهت هایی با هم دارند که تمایز بین آن‌ها ممکن است برای برخی دشوار باشد. همانطور که قبلاً هم ذکر کردیم وجه تمایز سرمایه گذار و سفته باز در ماهیت دارایی آن‌ها، طول زمانی که آن دارایی را نگه می دارند و میزان اهرمی که اعمال می شود، است. نکته ای که سفته باز را از سرمایه گذار متمایز می کند، ماهیت دارایی مورد معامله، دوره نگهداری دارایی و میزان اهرم اعمال شده است.

 دوباره به بررسی بیشتر مثالی که چندی پیش ذکر کردیم، می پردازیم. اگر فردی منزلی را با هدف اجاره دادن به کسی برای کسب درآمد خریداری کند، صرفاً به سرمایه گذاری پرداخته است اما اگر همان شخص به جای یک دستگاه منزل مسکونی، چندین دستگاه را با قیمتی پایین تر از قیمت بازار خریداری کرده و هدف او کسب سود در کوتاه مدت باشد، دیگر این عمل سرمایه گذاری نام نمی گیرد بلکه یک نمونه واقعی از سفته بازی است.

این معامله همانطور که قبلاً هم ذکر کردیم پر ریسک است و این ذات معاملات سفته بازان است. پس می توان اینطور نتیجه گرفت که هر سرمایه گذار زمانی تبدیل به یک سفته باز می شود که معاملاتی پر ریسک و به امید کسب سودهای بالا را انجام دهد. (1)

فرآیند سفته بازی چگونه است؟

اکنون می خواهیم به بررسی فعالیت سفته بازان و روند کار آن ها در بازار بورس بپردازیم. هر دو گروه سفته باز که قبلاً از آن‌ها نام بردیم، با کدهای معاملاتی مختلف اقدام به خرید سهام در پله های مختلف می کنند. اما خب خرید آن‌ها مانند خریدهای معمولی نیست. خرید آن‌ها در حجم های بالا و از طریق کدهای متفاوتی انجام می گیرد.

به این صورت آن‌ها در بین سهامداران درصدی سهم قرار نمی گیرند؛ که اگر در این گروه باشند، معاملاتشان نظارت شده و به اهداف شومی که دارند نمی رسند.

حال که گروه سفته بازان سهام خود را با قیمت های مناسب خریداری کرده اند، نوبت آن رسیده است که جلب توجه کرده و نظر تحلیل گران را به خود جلب کنند.

این افراد در حمایت های تکنیکی اقدام به بالا بردن حجم معاملات می کنند. در چند روز متوالی به همین روال با کدهایی که در اختیار آن ها است اقدام به صف خرید کردن سهم می کنند. بعد از آن با کدهای معاملاتی متفاوتی صف های خرید صوری ایجاد کرده و اقدام به بالا بردن قیمت پایانی سهم تا مثبت کامل، می کنند.

حال معامله گران دیگر وقتی مشاهده می کنند که یک سهم برای چند روز در صف خرید بوده است و اکنون نیز صف است، توجه آن‌ها بدان سهم جلب شده و آن‌ها نیز اقدام به رفتن در صف خرید می کنند. حال سفته بازان سفارش های خود را کم کم از صف حذف می کنند. ناگفته نماند افرادی به نام موج سوار در روزهای پایانی سهم به شدت در شبکه های اجتماعی و پلتفرم های مختلف دست به تبلیغ سهم برای جلب توجه بیشتر میزنند.

این افراد در انحراف بازار نقش پررنگی را بازی می کنند. بدین ترتیب عمل سفته بازی صورت گرفته و روشن است که افرادی که در روزهای پایانی به جمع سهامداران می پیوندند، نه تنها هیچ سودی نکرده بلکه با ضرر از سهم خارج می شوند. این یک نمونه از فعالیت های سفته بازی در بازار سرمایه و بورس بود.

همانطور که مشاهده کردید این افراد با هدف سودهای کلان دست به این اقدامات می زنند. اما متأسفانه بازار به انحراف کشیده شده و عده ی خیلی زیادی از مردم عادی و سرمایه گذاران واقعی، دچار ضررهای زیادی می شوند. (3)

سفته بازی بیشتر در چه سهم هایی رخ می دهد؟

سهمی که از لحاظ بنیادی خوب باشد مستعد سفته بازی است. سهم های ناشناخته کم تر هدف سفته بازان قرار می گیرند. سهم هایی با تحلیل های بنیادی خوب، جذاب ترین سهم ها برای سفته بازان هستند. همچنین می توان گفت سهم هایی که حجم مبنای کمی داشته باشند و یا فرابورسی باشند نیز برای سفته بازان جذاب به نظر می آیند.

سفته باز وقتی قرار است سهمی را چاق کند، وقتی حجم مبنا کم باشد دیگر لازم نیست هزینه زیادی را بابت آن بپردازد و سهم به راحتی بالا می رود. به طور کلی هر سهمی که تمام مدت در صف باشد و اجازه نفس کشیدن به سهامدار در این سهم داده نشود، روشن است که به طور غیر عادی در حال رشد است و قطعاً روی آن سفته بازی انجام گرفته است.
 

چگونه می توان از خطر سفته بازان در امان ماند؟

در ابتدای امر به هر بازار سرمایه ای که قرار است وارد شوید، ابتدا کاملاً آگاه و با دانش کافی شروع به فعالیت کنید. سعی کنید با مشورت با افراد خبره سهم های مطلوب با سود واقعی را شناسایی کرده و دست به سرمایه گذاری بر روی آن‌ها بزنید. وقتی روی یک سهم عمل سفته بازی در حال اجرا باشد، حجم معاملات آن سهم چندین برابر حجم میانگین ماهیانه اش خواهد بود و چندین روز به همین منوال نیز خواهد ماند.

پس درواقع همین حجم معاملات می تواند برای شما یک معیار باشد. اگر یک سهم به طور واقعی ارزشمند باشد باید حجم معاملاتش به صورت تدریجی بالا رود و حتی ممکن است چندین ماه طول بکشد اما سهم به صورت خنثی باقی بماند. تمام تلاشتان را بکنید تا فقط در حمایت های واقعی و معتبر اقدام به خرید سهم کنید.

به هر حمایتی که پیش روی هر سهم بود اعتماد نکنید. به مقدار ضررتان نیز توجه کنید زیراکه از روی آن نیز می‎ توانید فعالیت های سفته بازی را تشخیص دهید. متناسب با رشد هر سهم حد ضررتان را بالا بیاورید. هیچ گاه بدون دانش کافی و اطلاعات مفید و همچنین مشاوره و پیشنهادات افراد با تجربه، وارد بازارهای سرمایه گذاری نشوید. (2)



آنچه تا اینجا به آن پرداختیم بررسی مفهوم سفته بازی و شناسایی افرادی با عنوان سفته باز بود. این کلمه که در زبان انگلیسی با نام SPECULATION معرفی می شود، متأسفانه یک عامل منفی برای بازارهای سرمایه گذاری و به طور کلی اوضاع اقتصادی یک مملکت است. شاید در ابتدا فعالیت های سفته بازی مانند پروسه های سرمایه گذاری به نظر برسد، اما با مطالعه مفهومی تر متوجه خواهید شد که این دو کاملاً با هم متفاوت هستند. فعالیت‎‎ های سفته بازی تعاملات مالی پر ریسک است و به منظور سود عمده بردن از یک معامله شکل می گیرد.

در حالی که یک سرمایه گذار معمولی محتاط تر عمل کرده و قصد سودهای آنچنانی را ندارد. با مثالی که در رابطه با خرید منزل مسکونی آوردیم، به طور کامل به وجه تمایز فعالیت های سرمایه گذاری و سفته بازی پرداختیم. سرمایه گذار و سفته باز از نظر افق زمانی تصمیم گیری و همچنین از نظر میزان ریسکی که در معاملات خود می پذیرند، کاملاً با هم متفاوت هستند.

متأسفانه سفته باز با عمل سفته بازی که در بعضی از منابع از آن با عنوان نوسان گیری هم یاد می کنند، به بازار لطمه های جبران نشدنی زیادی را وارد کرده و باعث می شود خیلی از سرمایه گذران معمولی ضررهای زیادی را متحمل شوند. آنچه لازم است، داشتن اطلاعات کافی برای سرمایه گذاری و ورود به این بازارهاست.
 

سفته بازان در بازار سرمایه چگونه کار می کنند؟

سفته بازی واژه‌ای است که در بین عموم مردم به عنوان یک کلمه با بار کاملاً منفی شناخته شده است. این اصطلاح که یکی از اصطلاح‌های رایج در بازارهای مالی و سرمایه گذاری می‌باشد، برای اعمالی فرصت طلبانه و پر ریسک به کار می‌رود. می‌توان گفت یکی از نقاط تفاوت سفته بازی با سرمایه گذاری نیز دقیقاً در همین مسئله است. سرمایه گذاری یک عمل محتاطانه و تقریباً با ریسک خیلی کم را گویند. در صورتی که سفته بازان درواقع افرادی هستند که از بعضی اختلالات در بازار به نفع خود برای کسب سودهای هنگفت استفاده می‌کنند.

در بعضی از منابع از آن‌ها به عنوان قاچاقچی و تروریست اقتصادی نیز یاد می‌شود. سفته بازی اگر در بازارهای مالی و سرمایه رواج پیدا کند به سلامت بازار لطمه‌ای جدی وارد می‌شود. سفته بازی در واقع هر کالای قابل معامله یا روش اقتصادی را می تواند شامل شود. در بازار بورس که اخیراً خیلی هم طرفدار داشته است نیز سفته بازی وجود دارد.

افراد سفته باز درواقع پاداش کمی را برای ریسکی بالایی که دارند در نظر می گیرند چرا که ریسک از بین رفتن کل سرمایه خیلی بیش‌تر از احتمال به دست آوردن سود خواهد بود. فرق این افراد با سرمایه گذار در این است که فعالیت آن‌ها خیلی پیچیده‌تر و ریسک پذیرتر است. سودی که این افراد در بازارهای سرمایه به دست می آورند بر اساس پیش بینی تغییرات قیمت در بخش‌های بی ثبات‌تر بازار اتفاق می افتد.

مدت زمان فعالیت افراد سفته باز نیز نسبت به یک فرد سرمایه گذار خیلی کوتاه‌تر است. سهامی چون قراردادهای آتی و یا اختیار معامله خیلی بیشتر نسبت به سهام معمولی، برای این افراد جذاب است. سهم خریداری شده توسط سفته بازان به صورت غیرعادی رشد می‌کند و یک سره به صورت صف است. این‌ها نمونه هایی از ویژگی‌های سفته بازان مشغول به فعالیت در بازارهای سرمایه گذاری بود. در ادامه برآنیم تا به صورت خیلی دقیق‌تر فعالیت آن ها در بازار سرمایه را بررسی و تحلیل کنیم. (4)

سفته بازی چیست؟ سفته باز کیست؟

به معامله‌ای که در آن ریسک از دست دان بخشی بزرگ از سرمایه و گاهاً تمام آن، بالا باشد و در مقابل سودی که از معامله به دست می آید نیز رقم خیلی بالایی بوده، سفته بازی می‌گویند. این معاملات از آنجایی که ریسک ضرر کردن در آن‌ها خیلی بالاتر از به دست آوردن سود است، معاملاتی به شدت پر ریسک هستند. معمولاً افراد بین فعالیت‌های سرمایه گذاری و سفته بازی نمی‌توانند تفاوتی قائل شوند، در صورتی که این دو عمل کاملاً با هم متفاوت هستند.

نقطه تفاوت آن‌ها همانطور که پیشتر ذکر کردیم از جهات مختلف به خصوص ماهیت دارایی، طول دوره ی نگهداریِ مورد انتظار سرمایه و میزان اهرم افزایش سرمایه، است.

البته شاید بتوان برای سفته بازی در حد معمولی، صفاتی مثبت نیز در نظر گرفت. برای مثال نقدینگی بازار توسط سفته بازی فراهم می‌شود و یا اینکه سفته بازی می‌تواند به تولیدکنندگان در پوشش ریسک کمک کند. پس در نهایت می‌توان سفته بازی را وارد شدن به تعاملات مالی پرریسک به منظور سود بردن از نوسانات ارزش یک کالا یا خدمت، تعریف کرد. (1)

همانطور که پیشتر هم گفتیم سفته بازان کسانی هستند که معاملاتی پر سود می‌کنند. آن‌ها به دنبال ارزش واقعی کالا یا اوراق نیستند. سفته بازان فقط به بازده‌های قیمتی توجه می‌کنند. آن‌ها با پیش بینی تغییراتی که در قیمت‌ها در آینده به وجود می آید، ریسک بالایی را می پذیرند و امید دارند که سودهای هنگفتی را در مدت زمانی کوتاه به دست بیاورند.

سفته بازان در واقع سرمایه گذارانی ریسک پذیر و پیچیده هستند. شاید برخی بر این عقیده باشند که هر باوری که استراتژی سرمایه گذاری را هدایت کند، می‌تواند به نوعی فعالیت سفته بازی باشد. ولی در اصل اینطور نیست. اگر بازار از آن ایده حمایت کند دیگر واقعاً نمی‌توان آن را سفته بازی نامید. ریسک در فعالیت سفته بازان بالاست که در دیگر فعالیت‌های سرمایه گذاری اصلاً اینطور نیست. (3)

چه سهامی بیشتر مستعد سفته بازی هستند؟

همان طور که گفتیم، سهم هایی که از نظر بنیادی خوب هستند، عمدتاً مستعد سفته بازی قرار می گیرند. این سهام اگر به هر دلیلی از توجه بازار دور بمانند و حجم مبنای پایینی هم داشته باشند، قطعاً برای سفته بازان جذاب به نظر می آیند. بعد از آن سفته باز اقدام به نوسان گیری از آن سهم می‌کند. سفته بازان شروع به تزریق نقدینگی به بازار کرده و با این عمل موجب می شوند که تقاضا افزایش یافته و افزایش قیمت سهم به میزانی بیش از ارزش واقعی آن می‌شود.

پس در این جاست که حباب سفته بازی در سهم ایجاد می‌شود. حال گاهی اوقات ممکن است سفته باز بر این باور باشد که روند رو به پایینی در بازار موجود است و قیمت یک سهم از ارزش واقعی آن بیش‌تر است. در اینجا سفته باز تا جای ممکن آن سهم را می فروشد و با این عمل قیمت فروش آن دارایی را کاهش می‌دهد.

حال در اینجا اگر سرمایه گذار هم مانند سفته باز عمل کند، قیمت آن سهم باز هم نزول می‌کند و در نهایت حباب سفته بازی می ترکد و این روند تا زمانی که بازار به حالت تعادل و ثبات برسد نیز ادامه دارد. و اما همانطور که گفتیم سفته بازی در سهم هایی با حجم مبنای کم و یا فرابورسی اتفاق می افتد و دلیل آن این است که سفته باز هر وقت بخواهد سهم را به اصطلاح چاق کند، لازم نباشد هزینه زیادی برای حجم مبنا بدهد و سهم راحت بالا برود.

نکته مهم این است که یادتان باشد سهم هایی که توجه سفته بازان را به خود جلب می‌کنند، همیشه به صورت غیرعادی رشد دارند. سفته بازان اجازه نفس کشیدن به سهامداران در این سهم ها را نمی دهند و به مدت دو ماه به حداکثر رشد خود می رسند و یک سره صف هستند. سفته بازان با جو روانی که ایجاد می‌کنند همیشه این سهام را در دیدرس افراد می گذارند. (3)

دیدگاه های مختلف در مورد سفته بازی

پیشتر از تفاوت‌های سرمایه گذاری و سفته بازی سخن به میان آوردیم. مثال خرید مسکن با افق زمانی دور برای سرمایه گذار و اما خرید با قیمت پایین‌تر برای فروش سریع با قیمت بالا و کسب سود توسط سفته باز، به بهترین حالت می‌توانست گویای تفاوت‌های این دو گروه در بازار سرمایه باشد. سرمایه گذار یا اصلاً در فعالیت خود ریسک را نمی پذیرد یا آن قدر محتاطانه عمل می‌کند که مقدار این ریسک بسیار ناچیز است.

در مقابل فعالیت‌های سفته بازی حالتی قمارگونه دارند. در این دیدگاه اگر فردی با هدف کاهش ریسک پس از اینکه قیمت را به مشتری اعلام کرد ارز مورد نیاز معامله خود را تأمین کند، جنس فعالیت او از نوع سرمایه گذاری است. تغییر ناگهانی ارزش پول، فرد سرمایه گذار را در این حالت متحمل ضرر نخواهد کرد و البته روشن است که او با نوسانات قیمت ارز، سود مضاعفی هم کسب نخواهد کرد.

اما شخصی که به دلیل احتمال کاهش ارزش ریال، سرمایه قابل توجهی را با هدف کسب سود بالا، به دلار یا یورو تبدیل می‌کند، یک نمونه عینی از سفته باز است.

در این زمینه در برخی از دیدگاه ها سفته بازی تلاشی برای پیش بینی نوسان قیمت، تعریف می‌شود. و افرادی که این تعریف را از سفته بازی دارند، معتقدند در حد معقول برای هر بازاری وجود سفته بازی ضروریست ولی در صورت افراط به سلامت بازار لطمه وارد خواهد شد.

همیشه به یاد داشته باشید که هر نقشی در بازارهای سرمایه از حالت تعادل خارج شود، قطعاً برای بازار زیان بار خواهد شد. این قضیه در مورد سفته بازی هم اینطور صدق می‌کند که سفته بازی در حالت متعادل به تعدیل عرضه و تقاضا و تأمین نقدینگی کمک کرده و شکل افراطی آن، به ایجاد نارضایتی در معامله کنندگان و سرمایه گذاران و همینطور ایجاد حباب در قیمت ها و نوسانات شدید قیمت ها منجر خواهد شد. (4)
 

فرآیند سفته بازی در بازار سرمایه و زمان شروع آن

زمان شروع فعالیت‌های سفته بازی را معمولاً می‌توان هنگامی دانست که بازارها دارای ثبات اقتصادی و یا سیاسی کم تری هستند. البته ناگفته نماند که در بازارهای تثبیت شده نیز گروه‌های سفته باز فعال هستند اما فعالیت آن‌ها کمتر به چشم می آید. به طور کلی می ‎توان گفت بازار بدون این گروه بی معنی خواهد شد.

اما وجود افراطی آن‌ها حباب‌های قیمتی شدیدی را به وجود آورده و بازار سرمایه را ریسکی می‌کند. در بازارهای سفته بازی یک سهام بی دلیل بالا و پایین نوسان کرده و از این طریق خسارات زیادی را به فعالان در بازار سرمایه وارد می‌کند. ذکر این نکته ضروری است که اگر سفته بازی در سهام شرکت‌های کوچک اتفاق بیفتد، آن‌ها به همان سرعتی که رشد کرده اند سقوط خواهند کرد.

و اما حال به سراغ تحلیل فرآیند سفته بازی می‌رویم. گروه‌های سفته باز یک سهم را برای چند روز در نظر می گیرند. سپس اقدام به خرید آن در جای مناسب و با کدهای معاملاتی مختلف می‌کنند. در اینجا اولین نقطه ی تفاوت سفته بازی با سرمایه گذاری اتفاق می افتد. سفته بازان سهم‌ها را در حجم‌های بالا خریداری می‌کنند. در این صورت آن‌ها در گروه سهامداران درصدی قرار نخواهند گرفت.

چرا که اگر در بین آن‌ها باشند، معاملاتشان نظارت خواهد شد و به هدفشان نخواهند رسید. حال نوبت به جلب توجه برای سهام فرا می رسد. سفته بازان در تلاشند تا نظر تحلیل گران و معامله کنندگان بازار را به خود جلب کنند. اخیراً آن‌ها از حمایت‌های تکنیکی برای بالا بردن حجم معاملات استفاده می‌کنند. این افراد حدود دو تا سه روز با کدهای مختلفی که دارند اقدام به ایجاد صف برای خرید کردن سهم می‌کنند. به همین ترتیب صف خریدهای صوری ایجاد کرده و قیمت نهایی سهم را تا مثبت کامل بالا می‌برند.

اینگونه است که توجه دیگر معامله گران به سهم مذکور جلب شده و آن‌ها نیز اقدام به خرید کردن می‌کنند. حال سفته بازان کم کم سفارش خود را از صف خارج می‌کنند. این عمل به صورت تدریجی اتفاق می افتد. حال در روزهای پایانی نوبت به تبلیغات سهم در شبکه‌های اجتماعی است. این کار را عده‌ای به عنوان موج سوار انجام می‌دهند. این افراد با اخبار کذب و ترویج اطلاعات غلط باعث انحراف بازار می شوند. معمولاً این گونه است که کسانی که در روزهای پایانی به جمع سهامداران پیوستند، با ضرر از سهم خارج می شوند. (5)



آن چه تا اینجا به آن پرداختیم تحلیلی و بررسی چگونگی فعالیت سفته بازان در بازارهای سرمایه گذاری بود. افرادی که شاید مطابق برخی از دیدگاه‌ها وجودشان به صورت تعادلی و معمولی برای شرایط بازار مناسب باشد اما اگر از حالت اعتدال خارج شود و شکل افراط به خود بگیرد قطعاً برای سلامت بازار به شدت مضر خواهند بود.

به تعریف سفته باز و عمل سفته بازی که یک فعالیت پر ریسک است و در واقع استفاده از شرایط نامناسب بازار برای کسب سودهای بالا می‌باشد پرداختیم.

سهامی که از نظر بنیادی قوی هستند و حجم مبنای کمی دارند را سهام مستعد برای سفته بازی تعریف کردیم. در مورد این نکته سخن گفتیم که سفته بازان بیشتر در بازارهای بی ثباث حضور دارند و فعالیت خود را با کدهای معاملاتی متفاوتی که دارند با ایجاد صف‌های خرید صوری و جلب توجه دیگر سرمایه گذاران انجام می‌دهند.

از افراد موج سوار که کار تبلیغات کذب برای یک سهم در شبکه‌های اجتماعی را بر عهده دارند نیز سخن گفتیم. و در نهایت اینکه سفته بازی عملی است که با فعالیت‌های سرمایه گذاری خیلی تفاوت دارد. توصیه ی نهایی و خیلی مهم اینکه برای ورود به هر گونه بازار سرمایه گذاری ابتدا آموزش‌های مربوط به آن را به طور کامل ببینید.
 

دلالی و سوداگری موانع اصلی جهش تولید

متأسفانه اخیراً آفت‌های بی رحمی همچون سوداگری، دلالی و سفته بازی به جان بازار سرمایه و اقتصاد کشور افتاده اند و از خون آن می مکند. همانطور که می دانید چند سال است که توجه مقام معظم رهبری به حوزه اقتصاد بیشتر شده است و ایشان هر سال نامی در همین زمینه و در جهت رشد و بهبود اوضاع اقتصادی کشور، انتخاب می‌کنند. سال 99 هم بر همین روال نامی در حوزه اقتصادی با عنوان جهش تولید را گرفت. و از آن به بعد شعار همه ی اصناف و واحدها تلاش برای ایجاد جهشی بزرگ در تولید بود. اما خب همیشه از شعار تا عمل فاصله بسیار است!

این جهش و بهبود در تولید هنگامی تحقق می یابد که تمام دیدگاه‌های کلیشه‌ای نسبت به تولید تغییرات اساسی یافته و بازار از هر گونه دلال و سوداگر پاک شود. سوداگران که قصدشان فقط انباشت سریع ثروت می‌باشد، از نوسانات در بازار به نفع خود استفاده کرده و نه تنها باعث اختلال در بازار شده که باعث می شوند عده ی زیادی ار مردم دچار ضررهای سهمگین شوند.

کاری که سفته بازان و سوداگران می‌کنند کاملاً با تجارت متفاوت است. زیراکه تجارت مفید و لازمه ی بازار و اقتصاد کشور است. ساختار اقتصادی کشور باید تولیدی باشد نه بر اساس دلالی. اینگونه است که می‌تواند به تحقق شعار سال امیدوار بود.

مهمترین مشکل اصلی تولید در حال حاضر فقط همین موضوع دلالی است، زیرا که کشور ما از لحاظ منابع انسانی، دانش فنی، منابع طبیعی و زیرساخت‌ها نه تنها اوضاع خوبی دارد که حتی از بعضی جنبه‌ها جزء کشورهای برتر نیز محسوب می‌شود.

پس عملاً مشکلی در زمینه جهش تولید نخواهیم داشت مگر مبارزه با سوداگری ها. متأسفانه سیاست‌های اقتصادی در کشور به سمتی پیش رفته است که ناخودآگاه از فعالیت های دلالی حمایت می‌شود و هر کس که اراده کند می‌تواند به راحتی به این فعالیت‌ها دست زند.

یک مثال برای این موضوع حوزه کشاورزی است. در کشور ما در بخش کشاورزی بیشتر محصولات با دلالی خرید و فروش می شوند و سودی که نصیب کشاورز می‌شود واقعاً ناچیز است.

در عوض تعداد زیادی دلال و واسطه، سودهای کلانی از خرید و فروش محصولات کشاورزی می‌برند. خب با این روال قطعاً جهش تولیدی در کار نخواهد بود. در ادامه به بررسی بیشتر اصلی‌ترین موانع جهش تولید که دلالی و سوداگری هستند، می پردازیم. (6)



سیاست‌های اقتصادی کشور باید دستخوش تغییرات شود
همانطور که قبل‌تر هم گفتیم متأسفانه سیاست‌های اقتصادی کشور و دید مسئولین نسبت به تولید همان سیاست‌های قدیمی و کلیشه‌ای است. تا زمانی که نگاه اقتصادی به تولید نشود و موضوع معیشت مردم در الویت‌ها قرار نگیرد، جهش تولید با موانع زیادی رو به رو خواهد بود. تحقق شعار سال هنگامی میسر خواهد بود که فکری اساسی برای رفاه و معیشت مردم بشود. سیستم‌های بانکی، مالیاتی و یا گمرکی همگی با سیاست‌های اقتصادی غلطی که دارند از موانع جهش تولید به حساب می آیند.

متأسفانه با اینکه اخیراً تأکید بسیاری بر تولید ملی شده است و باید عمده تمرکز سیاست‌های اقتصادی بر همین موضوع باشد، اما باز هم شعار سال برای تحقق موانعی زیادی دارد. شوربختانه خیلی از مسئولین حاضر نیستند خط مشی اقتصادی خود را تغییر دهند و بیشتر از اینکه به فکر تأمین منافع ملی اقتصادی باشند، به دنبال سیاست کاری‌ها هستند.

در حال حاضر در جامعه ما نگرش‌های غیرتولیدی به عنوان الویت‌های مسئولین قرار گرفته است و خب تا اینگونه باشد شاید جهش تولید میسر شدنی نباشد. بنابراین سیاست های مسئولین نسبت به اقتصاد و تولید ضروری است که تغییر کند و آن‌ها به جای جست و جوی معلول‌ها به سراغ علت‌ها بروند. (7)
 

دولت باید از تولید دفاع کرده و در مقابل سفته بازی بایستد

مهم‌ترین مانع و محدودیت برای تولید همین سفته بازی و دلالی در بازار سرمایه و حوزه تولید کشور است. متأسفانه خیلی آزادانه و راحت سوداگران در بازارها به فعالیت می پردازند و آنچنان به تولید کشور لطمه می زنند، که شاید تا سالیان دراز نتوان آسیب‌های وارد شده را جبران کرد. در حال حاضر آنچه بیش از همه تولیدات داخلی در کشور ما نیاز دارد حمایت همه جانبه دولت است. ظرفیت‌های تولیدی کشور ما بسیار بالاست.

همچنین برای صادرات خیلی از محصولات نیز کشور کاملاً آماده است. فقط آنچه مانع از کار می‌شود همین محدودیت هاست. باید محدودیت هایی که بر سر راه تولید است برداشته شود. اگر در سازمان‌ها توزیع مدیریت‌ها بر اساس شایسته سالاری باشد و کسانی که به این منصب می رسند به بهبود تولید اعتقاد قلبی داشته و تمامی همت خود را در جهت تحقق آن به کار گیرند، شاید نیمی از موانع برطرف شوند. قوانینی که برای مجوزها در نظر گرفته شده است نیز نیاز به بازبینی و اصلاح دارد.

شاید خیلی از آن‌ها در اوضاع کنونی لزومی نداشته باشد تا اجرا شوند و اصلاح و یا حذف آن‌ها به شدت در جهش تولید میسر باشد. در مقابل باید قوانین و مقرراتی توسط دولت برای سوداگران و سفته بازان وضع شود تا نتوانند به راحتی باعث اختلال در بازار و تولید کشور شوند. (8)

می‌توان گفت در جریان سفته بازی، متهم اصلی درواقع سیاست ها، رویکردها و اتفاقاتی هستند که نتیجه آن‌ها ایجاد یک حالت نوسانی و همچنین به وجود آمدن انگیزه های نوسان گیری است.

اگر برای مثال در بازار ارز یک اصطکاک در مسیر کسب سودهای زیاد از نوسانات کوتاه مدت ایجاد شود، می‌توان به گونه‌ای با رویکرد مخرب سفته بازی مقابله کرد.

زیرا سیاست‌های سفته بازان در بازار ارز بر مبنای استقراض حجم عظیم نقدینگی، جریان دادن این نقدینگی به سمت تقاضای دلار و بعد از آن استفاده کردن از شوک‌های هیجانی که از افزایش یکباره تقاضا ایجاد می‌شود، است. راهکارهایی از جمله ممنوع کردن انتقال چک و ایجاد کردن محدودیت‌های تراکنشی برای دستگاه‌های پوز به ازای هر کد ملی، راهکارهایی مناسب جهت مقابله با سفته بازی بودند.

همچنین بازار ارز با راه اندازی بورس ارزی و بر هم زدن عدم تقارن اطلاعاتی، در برابر حملات سفته بازی تا حدودی مقاوم شد. ولی باز هم دولت باید تدابیری بیشتر و مؤثرتر بی اندیشد تا به صورت کامل از تولید حمایت کرده و با سفته بازی و سوداگری مقابله کند. (9)

سود دلالی بالاتر از سود تولید!

متأسفانه چندیست که در کشور دیگر سرمایه گذار تمایلی به سرمایه گذاری ندارد و یکی از عمده‌ترین دلایل آن کم بودن سود سرمایه گذاری نسبت به فعالیت‌های دلالی و سفته بازی است. در شرایط فعلی باید تمامی تلاش‌ها در جهت فراهم کردن بستر سرمایه گذاری، افزایش سود تولید و برقراری امنیت و آرامش در بازار باشد. مسئولین باید بدانند که قوانین فقط در حد وضع شدن و نوشته شدن روی کاغذ نمی‌توانند مفید باشند بلکه باید به آن ها جامه ی عمل پوشاند.

اگر موانع از سر راه سرمایه گذار برداشته شود و بالعکس از فعالیت‌های سفته باز جلوگیری کرد، قطعاً شخص سرمایه گذار نیرو و سرمایه خود را برای تولید داخلی می گذارد و وقتی بداند سود زیادی کسب خواهد کرد انگیزه‌ای بیشتر دارد. حتی برای جذب سرمایه گذار خارجی هم این قضیه صدق می‌کند. یک سرمایه گذار خارجی وقتی حاضر به سرمایه گذاری در کشور ماست که بداند ثبات قوانین وجود دارد و خبری از دلالی و سوداگری نیست. اما متأسفانه در حال حاضر همچین شرایطی برای او فراهم نیست و سود سفته بازی‌ها خیلی بیشتر از سرمایه گذاری هاست. (10)

خبر بد اینکه بر اساس خبرگذاری‌ها هم اکنون تولید داخلی تنها 10 تا 15درصد سود دارد اما دلال ها از محل واردات به طور معمول 300 تا 500 درصد سود می برند؛ و این نشان دهنده ی ممکن نبودن تحقق شعار سال است. این فعالیت‌ها بی دردسر ولی پر سود هستند. واضح است که دیگر سرمایه گذار انگیزه ی مواجهه با آن همه موانع و محدودیت‌های سرمایه گذاری را نخواهد داشت.

این روزها واردات کالا آن هم به صورت قاچاق آن قدر زیاد است که دیگر تولید کننده داخلی توان مقابله با آن را ندارد؛ روشن است که کنار می‌کشد و تسلیم می‌شود و بازار به طور کلی به دست دلالان می افتد. متأسفانه هیچ تدبیری برای مبارزه با ورود کالاهای قاچاق به داخل کشور اندیشیده نمی‌شود. یا حداقل می‌توان گفت هزاران راه برای ایجاد میانبر از گمرگ و محدودیت هایی که وجود دارد، توسط دلالان در نظر گرفته شده است.

وضع قوانین جدید در این زمینه باید اولویت کار مسئولین و دولتمردان قرار گیرد. وقتی محدودیت هایی در مقابل سفته بازی قرار گیرد دیگر به راحتی سوداگران نمی‌توانند به فعالیت بپردازند و یک فضایی امن و بستری مناسب برای سرمایه گذار ایجاد می‌شود تا با فعالیت‌های خود به بهبود اوضاع تولید و تحقق شعار سال کمک کند. (11)

الگوهای حمایت از تولید

شاید طی سال‌های گذشته حمایت‌های فروانی از تولید ملی توسط دولت شده باشد، اما چرا اثربخشی‌ها هنوز تا حد مطلوب فاصله زیادی دارند؟ چرا هنوز هم فعالیت‌های سوداگری و سفته بازی در مملکت به عنوان رقیب تولید وجود دارند؟ شاید در این همه حمایت‌های بانکی، یارانه‌ای و تعرفه‌ای مؤلفه هایی رعایت نمی‌شود که هدف تحقق شعار شعال، جهش تولید، مسیر نشده است.

این طور که به نظر می رسد در حمایت از تولید و ایجاد جهش در آن، سیاست هایی نادرست به کار می‌رود که نه رشد اقتصادی و نه اشتغال بالا را سبب شده است.

چرا با حمایت‌های فراوانی که در خیلی از بخش‌های تولیدی به عمل آمده است، باز هم برخی محصولات داخلی توانایی رقابت با محصولات خارجی را ندارند؟ شاید پاسخ این باشد که قوانین و مقرراتی که در ایران بر بخش تولید و سرمایه گذاری نظارت می‌کنند، بی ثبات، غیر قابل پیش بینی و بدون ضمانت اجرا هستند.

هر مسئولی به راحتی در بخش‌های تولیدی می‌تواند از مسئولیتش شانه خالی کند و تعهدات خود را بدون هیچ دردسری انجام ندهد. حاکمیت قانون در ایران متأسفانه ضعیف است. شاید حمایت‌ها در سال‌های اخیر زیاد بوده باشند، اما آن‌ها به صورت پراکنده عمل کرده اند و هیچ گونه ساز و کار اصابتی نداشته اند.

حتی این حمایت‌ها در بسیاری از مواقع با سایر سیاست‌ها و تصمیمات در تناقض بوده اند و به همین دلیل اثربخشی چندانی نداشته اند. نکته قابل توجه اینجاست که در برخی از مواقع نیز حتی این حمایت‌ها نه تنها اثربخش نبوده که اثر معکوس هم داشته است. یعنی باعث کندتر شدن حرکت توسعه تولید شده و حتی رشد آن را در پاره‌ای از مواقع متوقف کرده است. (12)

برای مثال وارد کردن برخی از نهاده‌های ارزان تولیدی با نرخ ارز دولتی و در نتیجه آن خطوط تولید غیراقتصادی می شوند زیراکه فروش مواد اولیه ارزان و رانتی در بازارهای آزاد و یا حتی صادرات آن‌ها به کشورهای همسایه سودهای خیلی کلان و بالایی دارد. پس باز هم پای دلالان و سفته بازان به میان می آید.

متأسفانه در کشور ما کمتر می‌توان کارآفرینی را پیدا کرد که از مقیاس‌های کوچک شروع به فعالیت کرده باشد. و دلیل این وجود کوهی از موانع غیر ضروری بر سر راه او است. برندهای ایرانی متأسفانه نه تنها در بازارهای جهانی و کشورهای همسایه جایگاهی ندارند که حتی در داخل کشور نیز عموماً مردم تصور کالایی بی کیفیت را از آن هاهاها دارند.

فرهنگ مردم جامعه نیز در پی تحقق شعار سال می‌تواند نقش مهمی را بازی کند. به طور کلی در جامعه ما کار کردن آنقدرها دارای ارزش نیست و از زیر کار در رفتن و یا زرنگی در این زمینه، ارزش تلقی می شوند. عموم مردم جامعه ترجیح می‌دهند از برندهای خارجی خرید کنند و حتی اخیراً خیلی از کالاهای تولید داخل به خصوص در بخش پوشاک با بر چسب‌های غیر واقعی خارجی به فروش می رسد که این‌ها همگی نشانه هایی از ضعف فرهنگی و بینش هایی غلط در این زمینه است. تلاش برای توسعه و جهش تولید جنبه‌های فراوانی دارد که باید به همه ی آن‌ها پرداخته شود تا بتوان شعار سال را تحقق بخشید. (12)



آنچه تا اینجا به بررسی آن پرداختیم پدیده‌های سفته بازی، دلالی و سوداگری بودند که به عنوان موانع اصلی جهش تولید شناخته شده اند. پدیده هایی که متأسفانه در بازارهای سرمایه گذاری و تولیدی ایران چندیست به وجود آمده اند و لطمه‌های زیادی به آن وارد کرده اند. تغییر سیاست‌ها و نگرش‌های اقتصادی شاید بتواند چاره‌ای برای حل این مشکل باشد.

دولت باید حمایت همه جانبه از تولیدات ملی و داخلی به عمل بیاورد تا سود فعالیت در این زمینه بالا رفته و سرمایه گذار با انگیزه به این سمت سوق پیدا کند. در حال حاضر سود فعالیت‌های سفته بازی بیشتر از تولیدات داخلی است و به همین دلیل سرمایه گذار رغبتی به فعالیت ندارد. امید است که با تغییر نگرش‌ها و اصلاح سیاست ها، به سمت تحقق شعار سال یعنی جهش تولید حرکت کنیم.

جهش تولید وقتی میسر می شود که سفته بازی و بازارهای موازی غیرمولد وجود نداشته باشند

در ادامه می خواهیم به بررسی تاثیر سفته بازی و سوداگری بر جوامع پرداخته و پس از آن تاثیری که دولت می تواند بر بهبود شرایط بد اقتصادی از طریق وضع قوانین جدید بگذارد، بپردازیم.

در ابتدا بگذارید اشاره کوتاهی بر سفته بازی داشته باشیم. سفته بازی که آن را به عنوان یک معامله اقتصادی منفی در جامعه می شناسند، تاثیرات منفی زیادی بر جامعه دارد. سفته بازی در شرایطی که وضعیت اقتصاد جامعه نابه سامان است و هیچگونه نظارتی بر این معاملات ندارد، افزایش می یابد.

البته، دولتمردان به تنهایی با وضع قوانین ساده نمی توانند از افزایش سفته بازی جلوگیری کنند، بلکه این کار به تعامل مردم هم نیازمند است. علاوه بر آن، شرایط جامعه باید به گونه ای باشد که سفته بازان از انجام سفته بازی هراس داشته باشند و نتوانند به راحتی و آسودگی این معاملات پرریسک و منفی را در جامعه انجام دهند. سفته بازی از اصلی ترین عوامل نوسان قیمت در هر جامعه ای از جمله جامعه ایران است. (13)

امروزه می توان سفته بازی را در معاملات اقتصادی بسیاری همچون بازار سهام و اوراق بهادار، بازار طلا و سکه، بازار ارز خارجی، معاملات بازار مسکن و غیره مشاهده کرد، پس به عنوان فردی که خواهان افزایش سرمایه خود است قبل از انجام معاملات اقتصادی پرریسک بازارهای مالی مدنظر خود را به دقت بررسی کنید تا از هرگونه ضرر مالی برای آینده خود بکاهید. (14)

البته نباید منکر این قضیه شد که گاها در شرایط اقتصادی بد، سفته بازی می تواند به کمک جامعه بیاید و برای مدتی کوتاه به افزایش نقدینگی جامعه کمک کند، هرچند که معمولا این وضعیت هم با ریسک‌های زیادی همراه است. البته گاها ریسک تحمل سفته بازی هم در جامعه منجر به ایجاد اتفاقات مثبتی می‌شود، تصور کنید تولیدکننده خرده پایی تمایل به تولید کت و شلوار دارد، اما به دلیل عدم وجود سرمایه اولیه کافی و یا نگرانی از بازار آتی کت و شلوار نمی تواند کسب و کار خود را شروع کند.

در اینجا، سفته باز می تواند از طریق پیش خرید محصولات تولیدی این تولیدکننده به بهبود وضعیت تولید جامعه کمک کند. هرچند این کمک در ابعاد بسیار کمی انجام می گیرد، اما تولیدکننده کوچک را از خطر ورشکستگی نجات داده و به او برای افزایش تولید کشور در نگاهی کلی کمک کرده است. حالا که به طور خلاصه با سفته بازی و سفته بازان آشنا شده اید، بیایید به علل رواج سفته بازی و سوداگری در جامعه بپردازیم. (13)
 

سوداگری و سفته بازی چگونه رواج می یابد و عدم درگیری بازارهای غیرمولد در اقتصاد جامعه چه تاثیری می گذارند؟

در پاراگراف های قبلی شما را با معنا و مفهوم سفته بازی آشنا کردیم، اما سوداگری چیست؟ و سوداگر کیست؟ سوداگر فردی است که صرفا با هدف کسب سود وارد بازارهای مالی و تولیدی می شود. این فرد می تواند تولیدکننده، فروشنده، خریدار و... باشد، اما هدف او از انجام معامله فروش اجناس، املاک، محصولات و... با هدف کسب سود بیشتر است. گاها، وجود سوداگر برای بخش تولید ضروری است.

زیرا اگر سوداگری وجود نداشته باشد که به تامین محصولات بخش تولید همچون پارچه، چوب، چسب و... بپردازد، گاها بخش تولید با مشکلاتی مواجه می شود. صدالبته سوداگر تجارت خود را با هدف کمک به بخش تولید آغاز نمی کند، بلکه او به دنبال کسب سود از معامله اقتصادی خود است. سوداگر هم، همچون سفته باز می تواند تاثیرات مثبت و منفی زیادی در جامعه داشته باشد. (15) حال سوال این است، بازارهای غیرمولد که سوداگر و سفته باز هم بخشی از آن هستند، چه تاثیری بر اقتصاد جامعه دارند؟



همانطور که گفتیم دو معاملات ذکر شده فوق یعنی سفته بازی و سوداگری جزو معاملات پرسود هستند، اما چه باعث می شود که این معاملات صرفا براساس وجود سرمایه (پول های کلان) به سودهای کلان برسند؟ قطعا دولت به عنوان عاملی مهم و اساسی در به وجود آمدن و حتی تشدید این شرایط نقش دارد.

دولتمردان و سیاستگذاران می توانند با استفاده از ترفندهای مخصوص و ویژه از افزایش تورم، افزایش سفته بازی و سوداگری در بازارهای غیرمولدی همچون سهام، املاک، طلا و ارز خارجی بکاهند. اما متاسفانه در حال حاضر هیچگونه راهکاری توسط دولتمردان کشور به منظور کنترل این شرایط ارائه نمی شود که این خبر نه تنها برای مردم بلکه برای اقتصاد جامعه کشور خبری منفی است.

زمانی که سرمایه گذار و سفته باز می تواند به راحتی از طریق انجام معاملاتی به سودهای کلان دست یابد، قطعا نیازی به سرمایه گذاری در بازارهای تولید داخلی حس نمی کند که خود عامل منفی برای اقتصاد کشورمان ایران است. (16)

عایدی بازارهای غیر مولد در سال های اخیر چه بوده است؟

همانطور که در پاراگراف فوق ذکر کردیم، بازارهای غیرمولد شامل بازار سهام و بورس اوراق بهادار، طلا و سکه، ملک و زمین، ارز خارجی و... هستند. متاسفانه باتوجه به قوانین سختی که برای راه اندازی کسب و کارها در نظر گرفته شده، نرخ تورم بالا و نوسانات قیمت، عدم قابلیت پیش بینی بازار تولید، عدم سود بالای بازار تولید که منجر به کاهش علاقه مندی سرمایه گذاران به سرمایه گذاری در این بازار می شود و عوامل دیگری باعث شده اند، سود بازارهای غیر مولد در سال های اخیر مخصوصا از سال 97 افزایش یابد.

این امر، همراه با شرایط سخت اقتصادی برای عموم مردم، افزایش قیمت کالا، عدم تولید کالای داخلی، صادرات بیش از اندازه کالای داخلی که حتی گاها به صادرات کالای مورد نیاز مردم هم منجر می شود و... بوده است. گرچه سود بازارهای غیرمولد در مقایسه با بازارهای تولید و یا اصطلاحا مولد مطمئن‎تر است، اما همانطور که بالاتر ذکر کرده ایم، این شرایط منجر به ایجاد شرایط سختی برای عموم مردم در داخل کشور شده است.

از آن طرف در سال 99 به دلیل همه گیری ویروس کووید 19 بسیاری از کسب و کارها از بین رفتند که این خود عامل دیگری برای تشدید بیکاری، که قطعا مختص کشور ما نبوده، شده است. البته، قبل از آن قوانین اجرایی و نظارتی سخت شرایط را برای رشد بازارهای تولیدی کوچک و یا متوسط سخت کرده بود و منجر به بیکاری و کاهش تولیدات داخلی شده بود که کرونا این وضعیت را تشدید نموده است. (17)

سوددهی بالای بازارهای غیرمولد عاملی مهم برای افزایش سفته بازی و سوداگری نه تنها در بازارهای تولید بلکه در بازارهای غیرمولدی همچون مسکن، خودرو، ارز خارجی، طلا و سکه و اخیر سهام و بورس شده است. به عنوان مثال، اگر نگاهی به قیمت مسکن داشته باشیم از ابتدای سال 97 تا ماه های انتهایی سال 99 افزایش قیمت چندین درصدی داشته است، که این امر منجر به هجوم عموم مردم و سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در این بازار شده است که قطعا منجر به کاهش نقدینگی در دست عموم مردم و افزایش سود جیب های سوداگران و سفته بازاران بازار املاک و مسکن شده است.

عوامل ذکر شده همگی در کنار یکدیگر این پیام را به تولیدکننده خلاق می رسانند که بهتر است در بازارهای غیرمولد سرمایه گذاری کنید. و نتیجه آن منجر به افزایش تورم، کاهش نقدینگی در دست مردم، بیکاری، شرایط اقتصادی سخت و در موارد دیگر پایین آمدن کیفیت زندگی عموم مردم، افزایش ناامیدی و افسردگی، کاهش خلاقیت و افزایش بیماری هایی همچون سکته قلبی و مغزی، فشارخون بالا، استرس و... می شود. (5)

وضع قوانین جامع و کامل در راستای تحقق جهش تولید چه تاثیری در سوداگری و سفته بازی دارند؟

به دلیل تاریخچه اقتصاد کشور در سال های اخیر و اعمال تحریم‌های شدید توسط آمریکا و جوامع خارجی دیگر، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران نام جهش تولید را برای سال 99 برگزیدند، تا بدین صورت سرمایه گذاران و کارآفرینان داخلی را در کنار دولتمردان و حکومت به بهبود وضع معیشتی مردم، افزایش رفاه کشور، کاهش تورم، افزایش تولید، و بهبود وضعیت اقتصاد و اجتماع کشور تشویق کنند. اما سوالی که در این بین پیش می آید این است آیا این نامگذاری دولتمردان، کارآفرین، تجار و سرمایه گذاران و مردم را به بهبود وضعیت اقتصادی کشور تشویق کرده است یا نه؟ (18)

باید گفت نمی توان پاسخ مشخصی به این سوال داد، زیرا عوامل زیادی در بهبود یا تضعیف وضعیت اقتصادی کشور، افزایش تولید و افزایش نقدینگی و کاهش رانت خواری، سفته بازی و سوداگری نقش دارند. اما دولتمردان با استفاده از نصایح رهبر معظم انقلاب و وضع قوانینی برای بهبود وضعیت اجتماعی کشور می توانند به بهبود اقتصاد ملی و افزایش تولیدات داخلی کشور کمک کنند.

مردم پس از مشاهده قوانینی که دولتمردان به این منظور وضع می کنند به آن ها اعتماد کرده و به سرمایه گذاری در بازارهای تولید تشویق می شوند. قطعا پشتیبانی و حمایت دولت از گروه های خلاقی همچون کارآفرینان، مخترعان، سرمایه گذاران، کارخانه داران، هنرمندان، و مدیران رهبران کسب و کارهای کوچک می تواند سرمایه ها را به بخش تولید بکشاند و منجر به افزایش تولیدات داخلی و حتی صادرات محصولات تولیدی داخل به کشورهای دور و نزدیک شود. (17)

تصور کنید، دولت قوانینی به منظور افزایش ثبات اقتصادی در مملکت وضع کند، اینگونه ثبات در وضعیت خرید و فروش اجناس مملکتی بیش از قبل مشاهده می شود. و تجار و صادرکنندگان محصولات داخلی می توانند اجناس خود را با آرامش خاطر بیشتری به کشورهای دیگر صادر کنند.

این موضوع باعث افزایش تجارت تجار خارجی با تاجران ایرانی می شود و آن ها از این شرایط باثبات برای خرید و فروش نهایت استفاده را می‌کنند. علاوه بر تاثیر مثبتی که این شرایط باثبات و متعادل بر تجارت های خارجی می گذارد، تولیدکنندگان و سرمایه گذاران داخلی هم با پیش بینی و برنامه ریزی های بهتری می توانند در تولید سرمایه گذاری کنند و بدین صورت تولید اجناس داخلی افزایش می یابد. (17)



از دیگر تاثیرات وضع قوانین جامع و کامل در راستای تحقق جهش تولید می توان به ایجاد سیستم مالیاتی عادلانه اشاره کرد. هنگامی که سیستم مالیاتی عادلانه در کشور اجرا شود، هر تاجر، کارآفرین و تولیدکننده ای متناسب با درآمد خود به پرداخت مالیات می پردازد، این امر منجر به عدم سفته بازی، رانت خواری، کاهش زد و خوردهای مالیاتی و... می شود. اینگونه، افرادی که سرمایه های بسیاری دارند متناسب با سرمایه خود مالیات پرداخت می کنند و پول ها و سرمایه های کلان دست عده کمی نمی ماند.

سیستم عادلانه مالیاتی منجر به افزایش اعتماد مردم به دولتمردان در زمینه اجرای قوانین جامع می شود که تاثیرات مثبتی همچون افزایش تولید، ثبات اقتصادی، افزایش اعتماد مردم به دولتمردان، افزایش اشتغال، کاهش تورم و بسیاری پیامدهای مثبت دیگر در جامعه دارد. دستیابی به شرایطی که ذکر شده نیازمند وضع قوانین چندساله و اجرای عادلانه آن ها در سطح کشوری است که این امر از طریق وجود سیاستمداران عادل، باوجدان، باهوش و آگاه، و مردمی قانونمند قابل دستیابی است. (17)


 

جمع بندی و نتیجه گیری

در آخر، جهش تولید وقتی میسر می شود که سفته بازی و بازار های موازی غیر مولد وجود نداشته باشند، به همین علت همکاری دولتمردان، مردم و گروه سرمایه گذار و تولیدکننده در کنار یکدیگر برای دستیابی به این امر نیاز است. شما به عنوان یک تولیدکننده، کارآفرین، تاجر و سرمایه گذار نیازمند سرمایه گذاری در عرصه تولید داخلی و یا اصطلاحا بازار مولد هستید.

توصیه می شود، سرمایه خود را به بازارهای غیرمولدی همچون ارز، طلا، سکه، ملک، خودرو، زمین و... وارد نکنید و بدین طریق از هرگونه سفته بازی و سوداگری بکاهید.

زمانی که سرمایه به بازارهای تولید وارد می شود، میزان اشتغال جوانان افزایش می یابد، تولید محصولات داخلی باکیفیت افزایش پیدا می کند، بالانس و ثبات اقتصادی در اقتصاد کلی جامعه ایجاد می شود، و بدین صورت نرخ تورم، نرخ مسکن، ارز خارجی و غیره هم متناسب با آن کاهش می یابد.

در نتیجه، اقتصاد کشور عزیزمان ایران از وضعیت ضعیف و مریض به اقتصادی کارآمد و مولد تبدیل می شود که نتایج مثبتی بر زندگی جوانان و سالمندان جامعه دارد. هرچند دستیابی به این امر نیازمند وضع قوانین جامع و سخت توسط دولت است، اما نیاز است تا مردمی قانونمند، همراستای دولت در این راه تلاش کنند.

پی نوشتها

1. www.khanesarmaye.com
2. www.motamem.org
3. www.bourseiness.com
4. www.vakiltop.com
5. www.eqtesaddan.ir
6. www.mehrnews.com
7. www.qudsonline.ir
8. www.donya-e-eqtesad.com
9. www.donya-e-eqtesad.com
10. www.icana.ir
11. www.poolnews.ir
12. www.donya-e-eqtesad.com
13. www.fa.wikipedia.org
14. www.khanesarmaye.com
15. www.fararu.com
16. www.farhikhtegandaily.com
17. www.irna.ir
18. www.ttbank.ir